Kompresör atmosferde bulunan hava ve diğer gazları atmosfer basıncından daha yüksek basınçlara sıkıştıran motorlu bir makinedir. Dilimize Fransızca’dan gelen bir kelime olan kompresörün ilk kullanımı, yüzyıllar öncesine kadar dayanır. İtici güç olarak genellikle elektrikli, benzinli ya da dizel gibi enerjiler kullanılan kompresörler, enerjileri kullanarak mekanik enerjiyi basınç enerjisine dönüştürmeyi amaçlayan makinelerdir.

 

Elektrik motorundan elde edilen enerjiyi kullanarak atmosferden aldığı hava veya gazı tüplerde sıkıştıran kompresörler, bu havayı kullanım alanına uygun olarak tahliye ederler. Bununla birlikte iş makineleri ya da motorlu araçlarda kullanılan kompresörler dizel motorlarla da çalışıyor olabilir. 

Temelde mekanik enerjiyi basınç enerjisine dönüştürmeyi amaçlayan makineler olan kompresörler; otomotiv, kimya ve petrokimya, tekstil, gıda, enerji, sağlık ve cam endüstrisi gibi çok farklı kullanım alanlarına sahiptir: Kısaca, mekanik hareketlerin olduğu her alanda kompresörlerin kullanımı mümkündür. Üreticiler için son derece kilit bir role sahip olan kompresörlerin, sağlıklı ve uzun ömürlü kullanımı için düzenli bakım oldukça önemlidir. Kompresör seçiminde; işletme basıncı, hava miktarı, kullanıma uygun kompresör tipi, güç tüketimi, yüksüz güç tüketimi, temiz basınçlı hava gibi hususlar, dikkat edilmesi gereken faktörler olarak yer alır.

Genel olarak ‘pistonlu’ ve ‘vidalı’ kompresörler olarak 2 başlık altında incelenen kompresörler, kullanım prensiplerine göre; Pistonlu, Vidalı, Merkezkaç, Eksenel Akımlı, Dönel Pozitif Yer Değiştirmeli ve Jet kompresörler olarak 6 ayrı başlık çerçevesinde toplanmaktadır.

Pistonlu kompresörler: Hacmi azaltmak ve basıncı artırmak için silindir adı verilen bölmede bir piston kullanan pozitif deplasmanlı kompresörlerdir. 

Vidalı kompresörler: Piston yerine rotor çifti kullanılan kompresör modeli, vidalı kompresör olarak adlandırılır. Motordan güç alan vida ünitesi dönmeye başladıktan sonra iç sistemindeki basınç düzeyini bir seviye artırır. Yükselen basınç sayesinde sistem, kendi içerisindeki yağ ile vidayı yağlar. Belli bir süre sonrasında hava emiş valfini otomatikman aktif hale getirerek yağ ve havayı aynı anda seperatör tankına iletir.

Merkezkaç kompresörler: Bu kompresörlerin çalışma prensibinde hava veya gaz, merkezi olarak dairesel hazneye alınır. Hava dairesel merkezin içinde dönme hareketi ile merkezkaç kuvveti etkisiyle hızlanır. 

Eksenel akımlı kompresörler: Bu kompresörler hava dönme eksenine paralel olarak hareket eder ve helisel şekilde devam eder. 

Dönel pozitif yer değiştirmeli kompresörler: Bu tür pompalarda hava dış merkezi, pompalar ile birbirini izleyen küçük hacimlere alınır. Hacim azaldıkça, basıncın artması sağlanır. 

Jet kompresörler: Bu kompresörler hidrolik ile gaz ve buhar kompresörleri olarak ikiye ayrılır: 

Hidrolik kompresörler: Düşen suyu ya da basınç altındaki suyu, mekanik hareketli bir parça kullanmadan, havaya basınç tatbik ederek kullanır. 

Gaz buhar kompresörler: Basınçlı havanın veya buharın çıktığı bir ağız vardır. Buradan yüksek basınçlı hava çıkarken genişler ve hızlı hareketi ile havayı da birlikte götürür. Azalan kinetik enerji, basıncın artmasına neden olur.

Kanatlı pompa, değişen basınçlarda sabit akış sağlayan kendinden emişli pozitif deplasmanlı bir pompadır. Çalışma, tipik olarak maksimum devir sayısı 900 olduğundan, dişli kutusuna bağlı bir motor aracılığıyla gerçekleştirilir. Pompanın, pompaya zarar verebilecek bir basınç oluşturmasını önlemek için pompaya bir tahliye vanası takılır.

 

Pompa kafası, kanatlar içeren oluklu bir rotor içerir. Kanatlar, pompa kafası içinde bölümlere ayrılmış kısımlar oluşturarak, pompa kafasını rotor ve dış gövde arasında böler. Bu bölmeler valflere benzer şekilde çalışırken kanatlı pompanın kendinden emişli olmasını sağlar.

Pompa kafası çoğunlukla daireseldir ancak kanatlar ana rotora girip çıktıkça düz bir kısma sahiptir. Kanatlar, pompa çalışırken, kanatları mahfazaya karşı sıkı tutan kuvvetler ile çalışırken merkezkaç kuvveti nedeniyle mahfazaya doğru itilecektir. Kanatlar pompanın çıkışına ulaştığında, gövde rotora karşı daha düz, daha sıkıdır ve kanadın rotora itilmesine ve sıvının pompanın çıkışından dışarı çıkmasına neden olur.

Kanatlı pompalar ters çevrilebilir yapıdadır, bu da onları tankların yüklenmesi ve boşaltılması için mükemmel bir seçim haline getirir.

Daha sonra, pompa her iki yönde de çalıştırılabildiğinden, tankları doldurmak veya araçları yüklemek için ters yönde çalıştırılabilir. Tipik olarak kanatlı pompalar, tek bir mekanik salmastra, bariyer sıvılı çift mekanik salmastra veya salmastra ile donatılmıştır.

Tipik olarak yağlar, petrol, dizel, hayvansal yağlar/kan ve akaryakıt gibi yağlama yapan viskoz sıvılar için kullanılırlar. Metal-metal teması olmamaları nedeniyle solventler gibi yağlayıcı olmayan sıvıları da işleyebilirler. Kanatlı pompalar, aşınmayı kendi kendine dengeler, yani akış hızı kaybı olmadan en yüksek performansı koruyabilirler.

Kanatlı pompa avantajları ve dezavantajları aşağıdaki gibi özetlenebilir: 

Kanatlı pompalar, dişli pompalar, sıvı halkası ve santrifüj pompanın karşılaştırılması

VP = Kanatlı pompa

Vanaların yalıtımını sağlayan özel malzemelerden üretilmiş spesifik yalıtım ürünlerine vana ceketi denir. Kapalı ve açık ortamlardaki sıcak ve soğuk hatların üzerinde her tür vana ve armatürün yalıtımında kullanılan vana ceketleri, genel olarak hatlardaki enerji kaybını minimuma indirgemek için kullanılır. Geliştirilmiş izolasyon malzemelerden üretilen vana ceketleri, vanaların dış ortamla ısı alışverişlerini minimum seviyeye indirgeyerek, hat içerisinde dolaşan gaz, su, yağ, buhar ve benzeri akışkan malzemelerin transferindeki enerji maliyetlerini azaltır.

 

Vanalar bakım gerektiren ekipmanlar olduğu için yalıtımında sabit izolasyon uygulamaları yerine, daha kompakt bir yapıya sahip sökülüp takılabilen ceket tipi izolasyonlar kullanılır. Isıtma ve soğutma hatlarında vana ve armatürlerinin yalıtımı için üretilen vana ceketleri, sıcak hatlarda soğumanın engellenmesinin yanı sıra terlemenin de önüne geçerken; soğuk hatlarda oluşan ısının önüne geçilmesiyle birlikte burada oluşacak yoğunlaşmanın giderilmesi için de kullanılır.

Yüksek sıcaklık farklılıklarına dayanıklı, su ve kimyasal geçirmeyen, yanmaz dış katman yapısına sahip kumaşların kullanıldığı vana ceketlerinin üretiminde; silikon kaplı cam elyaf kumaş, poliüretan kaplı cam elyaf kumaş, alüminyum kaplı cam elyaf kumaş, taş yünü, seramik yünü, cam yünü ve elastomerik kauçuk malzemeler ile sıcaklığa dayanıklı kevler, çelik tel, takviyeli Para-aramid gibi dikiş ipleri tercih edilir. Kullanım yerinin işlevi ön planda tutularak vananın etrafı sarılacak şekilde üretilen vana yalıtım ceketlerinde, bağlantı elemanı olarak paslanmaz kopçalar, tokalar veya cırt bant sistemleri kullanılır. 

Genellikle endüstriyel tesislerde vana ve boru hatlarını koruma amacıyla kullanılan vana ceketleri; ısıtma ve soğutma tesislerinin, kazan dairelerinin, buhar tesisatlarının, kızgın yağ hatlarının bulunduğu birçok alanda tercih edilir. 

Kullanım alanları

• İlaç tesisleri
• Plastik fabrikaları
• Yemek ve yağ fabrikaları
• Petro-Kimya işletmeleri
• Sıcak su ve buhar hatları
• Petrol ve gaz endüstrisi
• Tekstil fabrikaları
• Orman ürünleri
• Ordu ekipmanları
• Rafineriler
• Sıcak yağ boru ve kazan hatları