Oransal kontrol vanası veya diğer bir adlandırmayla otomatik kontrol vanası, genel olarak bir sistemdeki akışkanı, istenen anda durdurmaya, debisini ayarlamaya ya da akışını serbest bırakmaya izin veren özel vana çeşitlerine verilen isimdir.
Vanaların temel olarak iki işlevi vardır: Birinci tür vanalarda, on/off kontrol şekli ile vana tam olarak açılır veya kapanır ve akışkanı tam olarak keser ya da serbest bırakır. İkinci tür vanalarda ise akışkanın debisi oransal olarak kontrol edilir ve ihtiyaç duyulan ya da istenen oranda akış sağlanması mümkün kılınır. İşte akışkanı kontrollü bir şekilde transfer etmeye imkân veren bu vana çeşitlerine oransal kontrol vanası adı verilmektedir.
Oransal kontrol vanası akışkanın bulunduğu tüm proseslerde basınç, sıcaklık ve debi kontrolü yapılmasını sağlar. Sistemden geçen akışkanın debisini ve basıncını ayarlamaya ve gerekli olduğu halde yön değiştirmeye imkân sunar. Bu vanalar yüksek sıcaklık ve basınç değerlerine karşı mukavemet sahibi olması sebebiyle kızgın su ve yağ, azot, asit vs. akışkanların transfer ve kontrolünde kullanılmaktadır. Kullanılacak alan, maruz kalınacak dış etki gibi değişkenlere bağlı olarak çok farklı tiplerde oransal kontrol vanaları imal edilir.
Oransal kontrol vanasının seçiminde akışkanın cinsi, maruz kalınacak debi miktarı, basınç ve sıcaklık değerleri göz önünde bulundurulmalıdır.
Neden tercih edilir?
Oransal kontrol vanaları şu sebeplerle tercih sebebi olurlar:
- Üst düzey bir sızdırmazlık performansına sahiptirler
- Hassas bir akış kontrolü sağlarlar
- Yüksek sıcaklık ve basınç değerlerine sahip ortamlarda kullanıma uygundurlar
Bununla birlikte oransal kontrol vanalarının kimi handikapları da mevcuttur. Bu vana çeşitlerinde basınç kayıpları yaşanması muhtemeldir. Ayrıca yapısı gereği vana içerisinde tortu veya kalıntı birikebilir. Sadece tek yönde akışa uygundur ve çift yönlü akış uygulamaları için kullanılamazlar.
