Şeker üretimi, vana üreticileri için ayrı bir zorluk içermektedir. Elleçlenecek akışkanın özellikleri, değişen basınç seviyeleri ve dalgalanma yapan yüksek sıcaklıklar ve viskoziteler, vana mühendisliği açısından ayrı bir zorluk teşkil etmektedir.
Şeker üretiminin her aşamasında farklı özelliklere sahip vanalar kullanılmasıyle birlikte üretim sürecinin %85’inde kullanım kolaylığı, yer tasarrufu, mekanik özellikleri açısından kelebek vanalar en yaygın kullanılan vana tipini oluşturmaktadır.
Şeker üretiminin çeşitli aşamalarına göz attığımızda hangi vanaların kullanıldığını görebiliriz: Pancarlar meydanda ön temizleme ve tartma işlemlerinden sonra yıkanma aşamasına geçilir. Burada pancarlar kum ve taşlardan arındırılarak bantlarla kesim birimlerine doğru aktarımları gerçekleştirilir. Bu istasyonda öncelikli küresel ve yumuşak sitli kelebek vanalar kullanılır. Pancarlarların burada kıyımı yapıldıktan sonra şerbet üretimi için haşlama teknesine yönlendirilir. Dönüş şerbeti işlem gördükten sonra bu şekerli kıymlar difüzörlere aktarılarak şerbet üretimi aşamasına geçilir. Burada sıcak su ile işlem gören kıyım, ham şerbet olarak işletmeye alınır. Şekerden ayrılmış küspe olarak adlandırılan posa difüzörlerden çıkartılır ve daha sonraki adımlarda hayvan yemi olarak değerlendirilir. Ham şerbet ise haşlama teknesinden çekilerek arıtım tesislerine gönderilir. Etabın bu kısmında yine ağırlıklı olarak kelebek vanalar yer bulur.
Arıtım tesisinde tekrar şekerin kalitesini arttırmak adına ham şerbetin içinde bulunan yabancı maddeler arındırılır. Şerbet arıtmında kireç sütü ve karbondioksit gazıyla farklı işlemlerden geçer. Kireç sütü yapısı itibariyle çok agresif ve abrezif bir akışkan olduğundan kullanılacak vananın cinsi de o derece önemlidir. Akışkanın abrazif yapısı açısından burada iki tercih öne çıkmaktadır. Burada 2-3 kampanya dayanabilen ‘ball segment valve’ diye tabir edilen küresel vanalar kullanabilirsiniz ki bunlar ekonomik olarak yüksek maliyete sahip vanalardır. Ya da bir kampanya sonrası sitini değiştirmek koşuluyla yumuşak sitli (EPDMH) kelebek vana kullanabilirsiniz. Ekonomik olarak değerlendirildiğinde düşük maliyeti göz önüne alarak kelebek vana tercihi daha mantıklı görünmektedir. Airpower firmasının flucon serisi değiştirilebilir EPDM-H sitli kelebek vanaları hem vakum de sıcaklık (130C) olarak birçok şeker fabrikası tarafından tercih edilmektedir.
Arıtılan şerbetin koyulaştırılması için, içindeki suyun buharlaşma yoluyla, suyun oranı azalır ve geriye yaklaşık %50-60 arası şeker bulunan koyu bir şerbet elde edilir. Bu şurup tekrar filtrasyondan geçer ve boiler diye tabir edilen pişirme istasyonlarına aktarılır. İçerik olarak kristal barındıran bu şurup (lapa) santrifüjlerde işlenerek kristalleşmiş şeker şurubundan ayrılır. Bu kısımda kelebek ve küresel vanalar kullanılır. Yüksek sıcaklıklardan dolayı ‘high performance’ olarak tabir edilen çift veya triple eksantrik kelebek vanalar tercih edilir. Ayrıca glob vana ve çek valfler de bu aşamalarda yer bulur.
Yoğun kristal içeren lapa santrifüjlerde işlenerek kristalize şeker şurubundan ayrılır. Santrifüjlerde rutubetli olan şeker buharla ısıtılmış havayla kurutulur ve kuru kristal hale getirilir. Daha sonra eleklerden geçirilen şeker temizlenerek bir kısmı küp şeker haline getirilir, diğer kısmı ise toz şeker olarak piyasaya sunulur.
13 ton civarında kapasiteli bir şeker fabrikasında yaklaşık 3000 adet vana bulunmaktadır. Bu vanaların %85’ini kelebek vanalar oluşturur. Daha sonraları ise glob, küresel, çekvalf ve kompansatör, sürgülü vana, pislik tutucu, emniyet ventili, buhar kapanı gibi vanalar kullanılır. Kelebek ve küresel vanaların bir kısmı pnömatik aktüatör ile donatılarak otomasyonla kontrolleri sağlanmaktadır.
Airpower tarafından değiştirilebilir EPDMH linerli (130°C’ye kadar dayanıklı) yumuşak sitli 23/24 serisi kelebek vana (wafer ve lug tipi) en iyi sonuçları göstermektedir. Twintorque serisi pnömatik aktüatörler ile beraber dünya çapında birçok şeker fabrikalarında kullanılmaktadır Daha fazla bilgi için lütfen www.airpower-gmbh.com adresine bakın ya da m.erol@airpower-gmbh adresinden bilgi talep edebilirsiniz.
