Bu yazımızda sanayide en çok kullanılan röle çeşitlerinden olan termik rölelerin, genel yapısını ve çalışma prensiplerini detaylandırıp kontaktör, sigorta ve termik rölenin motor korumada nasıl bir arada kullanılacağını inceleyeceğiz.

Yapısı ve çalışma prensibi

Elektrik sistemlerinde güvenlik amacıyla kullanılan termik röleler, ısıya göre açma yapar, aşırı yük ve faz kesilmesi durumlarında devreyi açarak güvenliği sağlar. 

• Genellikle kontaktörler ve sigortalar ile beraber kullanılır. Bu sayede, kontaktöre bir termik röle eklemek ile hem aşırı akıma karşı korunur hem de kontaktör aşırı akım dolayısıyla oluşan fazla ısınmanın etkilerinden korunur.
• Sigorta belli bir akım, değeri geçtiğinde devreyi keserek koruma yaparken, termik röleler akımın yarattığı termal ısıyla çalışır ve ayarlanan akım bölgesinde koruma sağlar. 
• VİKO termik röleler, TS EN 60947-4-1 standardına göre CE normlarına uygun olarak 0.4A’den 93A’e kadar akım ayar aralığı sunmaktadır.

Termik röleler nasıl çalışır?

Termik rölelerde, her faz bir aşırı akım açıcısına bağlıdır ve termik rölelerin çalışma mantığı bimetal üzerinden gerçekleşir. Bimetaller genleşme farkı olan iki metalin perçinlenmesiyle oluşurlar. Isı farkının meydana getireceği genleşmenin her iki metal için de farklı olmasıyla bimetal şekil değiştirmeye zorlanacaktır. Bunun neticesinde de gelen akımın yarattığı ısı etkisi bimetal çiftini hareket ettirerek yaylar sayesinde kontaklar harekete geçecektir.

Termik röleler nerelerde kullanılır?

• Aşırı yük durumunda çalıştırılan motorların zarar görmemesi için, belli akım değerinde bimetal kontakları açarak motoru korur. Bu durumda aşırı akım koruması yapılmıştır. Benzer şekilde sürekli ancak küçük hata akımlarına karşı da koruma yapılabilir.
• Motorlarda faz kaybı meydana gelmesi sonucu aşırı akımdan devreyi korumak için kullanılır. 
• Ütü, saç kurutma makinesi gibi ısı veren cihazların ısı kontrolü yine bu rölelerle sağlanır.

Kontaktör-röle-sigorta kombinasyonunda termik rölenin rolü

Elektrik motorlarının otomatik olarak çalıştırılması ve kumanda edilmesi için bugün büyük ölçüde kontaktörler tercih edilmektedir. Motorların aşırı akıma karşı korunması için kontaktörlerle birlikte termik aşırı akım röleleri kullanılmaktadır. Gerek kontaktörler gerekse termik aşırı akım röleleri kısa devrelere karşı dayanıklı değildir. Bu cihazların önünde mutlaka sigortalar kullanılmalıdır. Bu şekilde “Kontaktör-Röle-Sigorta” cihaz kombinasyonu meydana gelmektedir. Kombinasyondaki elemanlarının koruma sahaları şunlardır:

• Termik röle; devredeki motoru, kabloları ve kontaktörü aşırı yüke karşı korur.
• Sigorta ise kendisinden sonra gelen bütün cihazları yani motoru, kabloları, termik röleyi ve kontaktörü kısa devreye karşı korur.

Cihazları seçerken aşağıdaki hususları göz önünde tutmak gerekmektedir: 

1. Aşırı akım rölesinin karakteristiği, motorun yol almasına müsaade edecek kadar gecikmeli olmalı. Bunu temin etmek için rölenin açma eğrisi motorun sabit yol alma akımı değerinin belirli bir mesafe ile üstünde kalmalıdır.
2. Sigorta, aşırı akım rölesini kısa devrede parçalanmaktan korumalı. Bunu temin için, sigortanın erime eğrisi termik rölenin açma ile parçalanma eğrilerinin kesiştiği noktanın belirli bir mesafe ile altında kalmalıdır.
3. Kontaktörün artık kesemeyeceği aşırı akımları sigorta kesmelidir. Bunu temin için sigortanın erime eğrisi, kontaktörün kesme kapasitesinin aşıldığı noktadan itibaren (kontaktör, nominal akımının 8 -10 mislini kesebilir) aşırı akım rölesinin açma karakteristiğinin belirli bir mesafe ile altında olmalıdır. 
4. Arka arkaya tekrarlansa dahi sigorta, motorun yol almasına mani olmamalı. Bunun için sigortanın erime eğrisi kafi bir mesafe ile motorun sabit yol alma akımı lA’nın üstünde kalmalıdır. 
5. Kısa devre halinde sigorta, kontaktörü hasardan korumalı. Bunun için sigortanın açma eğrisi (Erime + sönme zamanı) kontaktör kontaklarının yanmaya başladığı akım – zaman eğrisinin belirli bir mesafe ile altında kalmalıdır. Kontaktör – termik röle – sigorta kombinasyonları için müsaade edilen azami sigorta akımları kataloglarda verilmektedir.

Yazan: Melis Aktay, Panasonic Life Solutions Türkiye, Ürün Pazarlama Uzmanı, TR Pazarlama Bölümü

Temizlik/hijyen, sağlığın korunmasında en hassas konuların başında geliyor. Mekan, havalandırma sistemi gibi kullanım sularının da kontrol altında olması ve sağlık koşullarını karşılaması gerekiyor. Dünya genelinde yaşanan sağlık sorunlarından korunma önlemlerinin başında el temizliği önemle vurgulanıyor. Bakteri ve virüslerin en temel geçiş yolunun “el” olması nedeniyle el temizliği, günlük yapılması gereken en önemli kişisel temizlik olarak gösteriliyor. Ellerin sık sık ılık su ve sabunla yıkanması, bulaşıcı hastalıkların artmasını ve yayılmasını önlemenin en etkili yolu olarak gösteriliyor.

GF Grubu Ürün Yöneticisi Cihan Çelik, binalarda musluktan akan suyun güvenliğinin de dikkat edilmesi gereken bir nokta olduğu üzerinde duruyor:

“Musluklardan akan su, tesisata gelene kadar çeşitli kanallardan geçiyor, su kesintileri düşünülerek suyun depolama işlemi yapılabiliyor. Kullanım sularında uygun olmayan su sıcaklıkları, durgunluk ve biyofilm oluşumu, bakteriyellerin oluşma riskini de artırıyor. Bu nedenle, binalardaki içme suyu tesisatlarının dikkatle planlanması, tasarlanması ve çalıştırılması gerekiyor.

Binlerce kişinin yaşadığı siteler, yüzlerce kişinin çalıştığı iş merkezleri, alışveriş merkezleri, okullar, hastaneler özellikle bu konuya önem vermeli. Tabii bu konuda çalışmalar yürüten bizim gibi üreticiler de. Örneğin, GF’in Hycleen Automation System, benzer bir nedenle geliştirildi. Mikroskobik su damlacıkları ile yayılan ve kendi adı ile anılan bir akciğer hastalığına yol açan Lejyonelle bakterisinin önüne geçilmesi için. Lejyonella bakterisinin kontrolü, tüm boru hattı üzerinde yapılıyor ve ayarlanan sıcaklıklarda sistem otomatik olarak termal dezenfeksiyon ve flushing işlemini gerçekleştiriyor. Böylece kullanımı güvenli bir su sistemi oluşturuluyor.

Bugün yaşadıklarımızdan yola çıkarak geleceği düşünerek hareket etmemiz gerektiğini görüyoruz. Yapılarımızdaki tesisat sismtelerini gözden geçirmek veya yeni yapılacak binalarda akıllı bina çözümleri tercih edilirken, sağlık şartlamızı yükseltecek bu tarz sistemleri de projelere dahil etmek artık bir lüks değil. Çünkü önemli olan insan sağlığı.”

Tyco Türkiye ve Hazar Bölgesi Genel Müdürü Faik Tellioğlu ile bir görüşme gerçekleştirdik. Johnson Controls ile global çapta bir iş birliği yapan Tyco’nun faaliyetleri hakkında bilgiler aldığımız Faik Bey, ayrıntılı açıklamalarda bulundu.

Tyco Holding’in Johnson Controls ile globalde birleşmesinin özellikle Türkiye pazarında bir etkisi oldu mu?

Bildiğiniz gibi Tyco, otomatik yangın korunum sistemleri konusunda kendi alanında en fazla ürün yelpazesine sahip firmalardan biridir. Hedef pazarlarda %30 ile %70 arasında payı ile sektöründeki öncü firmalar arasındadır. Johnson Controls firması da yine hem globalde hem de Türkiye’de yıllardır faaliyet gösteriyor ve bina yönetim sistemleri konusunda gerçekten bir dünya devi. Birleşmenin ardından Johnson Controls / Tyco olarak bir binada olması gereken birçok sistemi tek elden sağlayabilecek konuma geldik. Bu, hem müşteri açısından fiyat avantajı yaratıyor hem de sorumluluk anlamında tek bir yapıya muhatap oldukları için süreci de hızlandırıyor.

Tabii böyle iki büyük firmanın birleşmesinin pratiğe yansıması çok hızlı olamıyor. Ancak bizler Tyco yönetimi ve JCI yönetimi olarak ekiplerimizin daha sık ve birlikte çalışmalarını teşvik etmek için gayret gösteriyoruz ve iki ekip arasında sinerji yaratmaya çalışıyoruz. Zamanla, Tyco/JCI birlikteliği, müşterilerimize olumlu anlamda artarak yansıyacaktır. 

Sektörün genel durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Bir daralma var mı ve bu sizi nasıl etkiliyor?

Bizler de inşaata bağlı tüm diğer üreticiler gibi durumdan etkilendik tabii. Ancak rakamlarımız halen memnun edici seviyede. Dolayısıyla bu yatırımı yapmamızın nedeni büyüme ihtiyacından çok, hizmet kalitemizi arttırmak ve bölgemize daha hızlı ve kaliteli hizmet sunmak. Bir başka önemli husus da şirketimizin bu bölgeye bakışı ile ilgili. Tyco 2012 yılında satın alma yoluyla, Türkiye’de direkt olarak çalışmaya başladı ve 2012’den beri sürekli büyüyen bir yapımız oldu. Dolayısıyla bölgeye bakışımız, son 2 yılın verilerine göre değil de çok daha uzun vadeli. Bu ülkeye güveniyoruz, insanımıza güveniyoruz ve bazı konularda öncü olmak gerektiğine inanıyoruz.  Doğru zaman mı diye soranlar çok oluyor. Ben de ‘tam da doğru zaman’ diyorum. Amacımız Türkiye’yi bir merkez üs haline getirip, çevre ülkelere buradan hizmet vererek, daha çok değer yaratmak ve hem şirketimizin hem de ülkemizin gelişimine katkı sağlamak.

Yeni tesis yatırımlarınız hakkında bilgi alabilir miyiz?

Bildiğiniz gibi Türkiye merkezimiz Ankara’da yıllardır. Lojistik olarak bunun çok avantajı olduğunu düşünüyoruz. Yeni merkezimiz, toplam 8000 metrekare arsa üzerine kurulu, 1000 metrekaresi ofis olmak üzere toplam 4000 metrekare kapalı alanı olan bir mühendislik ve dağıtım merkezi olarak yapıldı. Ofis bölümümüzde seminer salonlarımız ve eğitim alanlarımız mevcut. Ayrıca yine bazı canlı testler yapmak üzere ayrı alanlar oluşturduk. Bu anlamda da özellikli ve güzel bir yapı oldu. Çalışan sayımıza gelince, ağırlıklı mühendis kadrosu olmak üzere, 50 kişilik bir ekibimiz var. Bu ekibin bir kısmı İstanbul ofisimizde bulunuyor.

Tyco Türkiye’nin yangın korunum sistemleri alanında bayi organizasyonu bulunuyor mu?

Tyco Türkiye olarak her iki şekilde de çalışıyoruz yani hem bayi ağı ile hem de direkt olarak. Ancak bu çalışma şeklimizi belirlerken dikkate aldığımız bazı kriterler var. Mesela zayıf akım (yangın algılama) konusunda sadece bayilerimiz üzerinden çalışıyoruz ki piyasanın talebi malzemenin alnıp bir entegratör üzerinden montajının da anahtar teslim olarak yapılması. Bizler Tyco Türkiye olarak montaj yapmadığımız için doğal olarak bu kanal ile ilerliyoruz. Zayıf akım konusunda da alanında uzman çok başarılı bayilerimiz var. Keza aynı durum davlumbaz söndürme, araç söndürme sistemleri ve kısmen gazlı söndürme sistemleri için de geçerli. Bu alanlarda da Türkiye’nin birçok yerinde ve Hazar Bölgesi ülkelerinde çok başarılı bayilerimiz var. Ancak sulu söndürme sistemleri konusunda direkt olarak çalışıyoruz zira müşterilerimiz sadece mühendislik hizmeti ve sistemi satın almak istiyorlar ve montajı kendileri yapıyorlar. 

Firmanızın tarihçesinden de bahsedebilir misiniz?

2004 yılında MCS Türkiye olarak yola çıktığımızda, bir elin parmaklarından daha az sayıdaydık. 2012 yılına gelene kadar, Tyco olmadan önce, Türkiye’de sektöründe saygı duyulan ve ciddi pazar payına sahip, 30 kişilik bir aile haline gelmiştik. 2012’den bu yana, aramıza katılan arkadaşlarımızla birlikte büyüdük. Şimdi 50 kişilik daha geniş bir kadro ile, binlerce çalışanı olan ve kendi alanında bir dünya devi olan JCI/ Tyco ailesinin bir parçasıyız. 

Bizim şirket olarak çok inandığımız ve yaşatmaya özenle gayret ettiğimiz bir kurum kültürümüz var. Tabii her şirket gibi başarmaya çalıştığımız başka esaslı hedeflerimiz de var; rakamsal hedefler, stratejik hedefler, pazar payı hedefi vs. Ancak bizler nihai hedefimizin müşterilerimizi memnun etmek olduğunu hiç unutmadık. Önceliğimiz satış yapmak değil, müşterilerimizin kalbini kazanmak oldu hep. “Müşteri bilanço tablosunda yer almamasına karşın, şirketin sahip olduğu en önemli varlıktır” sözünü ilke edindik.  Müşterilerimizin görüşlerine ve taleplerine hep çok önem verdik, anlamaya çalıştık, şartları zorladık. Yani odak noktamızda hep müşterilerimiz oldu ve bu kurum kültürünü sonradan aramıza katılanlara da iyi aktardığımızı düşünüyorum. Tabii bütün bunların yanında arkamızdaki dev yapı, Tyco/JCI yapısı, ürünlerimizin kalitesi, sürekli eğitimler de ayrı bir öneme sahip.

Bundan sonraki süreçte hem Türkiye hem Hazar Bölgesi ile ilgili hedefleriniz neler olacak?

Çalışmaya ve örnek olmaya devam edeceğiz. Hiçbir strateji sürekli kalıcı olmuyor. Zaman çok hızlı geçiyor ve bununla birlikte teknolojik gelişmeler de sektörün şekillenmesinde çok ciddi paya sahip. Tabii bizler Tyco/JCI gibi dev bir ailenin parçası olarak, yeni ürünlerin geliştirilmesi ve inovatif ürünlerin piyasaya sunulması konusunda çok şanslıyız. Globalde çok ciddi bir Ar-Ge departmanımız var ve birçok yeni sisteme öncü oluyoruz. Gerisi müşteri memnuniyeti ve piyasayı iyi okuyarak, doğru stratejileri doğru ekiplerle uygulamaya kalıyor. Umuyorum ki bundan sonra da hem sektörün gelişimine katkı sağlamaya hem şirketimizin bölgedeki pazar payını ekibimle birlikte arttırmaya devam edeceğiz. 

Her ne kadar resmi olarak sorumlu olduğumuz bölge Türkiye ve Hazar Bölgesi ülkeleri olsa da, başarılı Türk müteahhitleri sayesinde birçok farklı ülkede onlarla birlikte çalışma şansına sahip oluyoruz. Bundan sonra da var gücümüzle ülkemiz ve şirketimiz için çok kıymetli ekibimle birlikte çalışmaya devam edeceğiz.