Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 1993 yılında, tatlısu kaynaklarının önemine dikkat çekmek ve sürdürülebilirliğe odaklanmayı teşvik etmek amacıyla, 22 Mart tarihini Uluslararası Dünya Su Günü ilan etmiştir. Her yıl farklı bir temayla kutlanan Dünya Su Günü’nün 2020 yılı teması “Su ve iklim değişikliği”dir.
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne göre iklim değişikliği, karşılaştırılabilir bir zaman periyodunda gözlemlenebilen doğal iklim değişikliğinin yanı sıra direkt veya dolaylı yollarla küresel atmosferin yapısını bozan insan faaliyetlerinin sonucunda iklimde oluşan değişimler olarak tanımlanmaktadır. Gelinen noktada durumu “küresel iklim krizi” olarak adlandırmak çok daha yerinde olmaktadır.
Küresel iklim krizi, fosil yakıt tüketimi, arazi kullanımındaki değişimler, ormansızlaşma ve endüstriyel süreçler gibi insan kaynaklı etkinliklerle atmosfere salınan sera gazlarının, doğal sera etkisini kuvvetlendirmesinin sonucu olarak yerkürede oluşan iklim değişikliklerini ifade etmektedir. Yeryüzünde yaşanan iklim krizinin tarihçesi çok eski olmakla birlikte iklim üzerinde insan etkilerinin Sanayi Devrimi ile başladığı kabul edilmektedir. Sanayi Devrimi’yle birlikte artan fosil kaynak tüketimi, arazi kullanımındaki değişiklikler ve ormanların tüketilmesi gibi insan etkinlikleri atmosferdeki sera gazı birikimlerini hızla artırmıştır.
Atmosferde yer alan CO2 ve diğer sera gazı oranlarında Sanayi Devrimi’nden sonra başlayan hızlı artışa paralel olarak, ortalama yüzey sıcaklıklarında da küresel çapta belirgin ısınma eğilimleri gözlenmiştir. Dünya çapında yapılan bilimsel çalışmalar, ortalama yüzey sıcaklıklarının 20. yüzyılda yaklaşık olarak 0.6°C oranında arttığı sonucunu ortaya koymaktadır Yağışlar, aynı yüzyılda kuzey yarımkürenin orta ve yüksek enlem bölgelerinde %5-10 değerinde artarken, subtropikal karaların önemli bir bölümünde yaklaşık %3 oranında azalmıştır.
İklim krizi, Dünya su döngüsünü bozuyor
İklim krizinin kilit unsurlarından biri, suyu okyanuslardan atmosfere, karaya, nehirlere, göllere ve ardından yeniden denizlere ve okyanuslara kesintisiz şekilde dağıtan Dünya su döngüsü üzerindeki etkisidir. İklim krizi atmosferdeki su buharı seviyelerini arttırmakta ve su bulunabilirliğini daha az öngörülebilir bir hale sokmaktadır. Bu durum, bazı yerlerde daha yoğun yağışa bazı yerlerdeyse, özellikle de yaz aylarında çok şiddetli kuraklıklara sebep olabilmektedir. Farklı bir ifade tarzıyla, küresel iklim krizi, su kaynakları üzerindeki baskıyı artırmaktadır. Bu, gelecekte daha fazla sel gibi aşırı iklim olayı ve çok ciddi kuraklık riskleri olduğu anlamına gelmektedir. Sel ve kuraklıklardan okyanus asitleşmesine ve yükselen deniz seviyelerine kadar, iklim krizinin su üzerindeki etkilerinin önümüzdeki yıllarda giderek şiddetlenmesi beklenmektir. Günümüzde hava ve okyanus sıcaklıklarının arttığını, kar ve buzulların yaygın bir şekilde eridiğini ve deniz seviyelerinin yükseldiğini gösteren pek çok araştırma mevcuttur.
Daha aşırı ısı dalgaları, insan sağlığı üzerindeki etkilerine ek olarak daha yüksek buharlaşma oranlarına sebep olmakta ve bu çoğu zaman zaten su kıtlığı yaşayan yerlerde su kaynaklarının daha da azalmasına neden olmaktadır.
Aşırı sıcaklıklardaki olağanüstü artışın yanı sıra, akarsu debilerinde de azalmalar gözlenmektedir. Bu durum şiddetli kuraklık risklerinin yanı sıra, ürün veriminde düşüş, biyoçeşitlilik kaybı ve orman yangınları gibi riskleri arttırmaktadır.
Küresel iklim krizinin göller ve nehirlerin ortalama su sıcaklığı üzerinde yarattığı etki, tatlı su sistemleri üzerinde önemli değişikliklere sebep olmaktadır. İklim krizinin neden olduğu bu durum, su habitatları üzerinde, kirlilik dahil diğer baskıları artıran bir etkide bulunmaktadır.
İklim krizinin, gelecek on yıllarda da devam etmesi beklenmektedir. Gelecekteki iklim krizinin ölçeğini ve etkilerini iki etken belirleyecektir. İlki, sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik küresel anlaşmaların ne derecede uygulanabilir olacağıdır. İkincisi ise mevcut olan ve gelecekte öngörülen aşırı iklim olaylarından doğabilecek riskleri asgari düzeye indirmeye yönelik stratejilerin ve politikaların belirlenip uygulanmasıdır. Gözlemlenen iklim değişiklikleri, ekosistemler, ekonomi ve insan sağlığı ve refahı üzerine şimdiden geniş etkilere neden olmaktadır.
Şehir ve bölge yönetimleri, sellerin ve aşırı iklim olaylarının etkilerini asgari düzeye indirmek için su yönetiminde sürdürülebilir ve akılcı uygulamaları tespit etmek ve uygulamaya geçmek için çalışmalar yapmaktadır. Sera gazı emisyonlarını azaltarak iklim değişikliğini hafifletmek iklim krizinin etkilerini azaltma politikalarının merkezinde yer almaktadır.
Daha az su kullanımı ve israfın önlenmesi bu adaptasyon stratejilerinin kilit unsurudur. İç sular ve kıyılar boyunca sel riski altındaki bölgelerin belirlenmesi, iklim krizinin öngörülen risklerinin hesaplanması ve bu riskleri azaltmak için tedbirler alınması gerekmektedir.
İklim krizinin olumsuz etkileri sıcaklık artışı, yağışların düzensizliği, bazı yörelerde aşırı yağış bazılarında kuraklık beklentisidir. Bu etkilerin tarımda verim kayıplarına, dünyada nüfusun gıda güvenliğinin riske girmesine, salgın hastalıklara ve açlık sorunlarına yol açacağı öngörülmektedir.
Küresel ısınmaya bağlı olarak görülen iklim krizi sonucu su potansiyelinde meydana gelen azalmayla birlikte nüfus artışına paralel olarak su talebinin artması, su kaynaklarının etkin kullanımını zorunlu kılmaktadır. Suyun yoğun kullanıldığı tarım sektöründe, iklim krizi sonucu kuraklığın etkilerini hafifletmek amacıyla ekim teknikleri, mahsul çeşitlendirme ve toprak kullanım yönetimi tekniklerinin yanı sıra su tüketimini azaltan basınçlı sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması da adaptasyon çalışmaları arasında yer almaktadır. Hayvancılıkta, yerel hayvanların mera arazilerinde otlatılması da adaptasyon önlemleri içerisinde bulunmaktadır.
Uluslararası Dünya Su Günü, “Su ve iklim değişikliği” temasıyla küresel krize dikkat çekmektedir.
