ISK SODEX Fuarı’nda EagleBurgmann Kompansatör Ürün Grubu Takım Lideri Ahmet Onur Dinçer ile kısa bir söyleşi yaptık. Kompansatör ürün grupları hakkındaki kısa söyleşimizi sizlerle paylaşıyoruz.

Kompansatör ürün grubunu tanıtarak, EagleBurgmann’ın bu konudaki faaliyetlerinden söz eder misiniz?

Kompansatör denildiğinde işletmelerde, özellikle sıvı ve gaz transferleri esnasında borularda oluşan genleşmelerdeki hareketleri kompanse edebilmek için kullanılan ürünler anlaşılıyor. Bunlar sanayide aynı zamanda esnek bağlantı ekipmanları olarak da bilinir. Bu ürünler 3 temel gruba ayrılıyor; metal, kauçuk ve tekstil kompansatörler. Tuzla’da bulunan 5 bin metrekarelik fabrikamızda tekstil kompansatör üretim tesisimiz de mevcut. 45 ülkeye ihracatımızı da bu fabrikadan yapıyoruz. EagleBurgmann’ın kardeş kuruluşlarına ve globaldeki üçüncü parti  müşterilerine de ihracatımız Türkiye’deki Tuzla fabrikamızdan gerçekleşiyor. Bunun dışında metal kompansatörlerimiz Danimarka’da üretiliyor. Orada daha sofistike dizaynlar üzerinde yoğunlaşılıyor. Globalde pazar lideri olan dizel motor üreticileri için de Danimarka’da bulunan kompansatör fabrikamızdan üretim ve tedarik gerçekleştiriyoruz. 

Flexgen ürün grubunuz hakkında bilgi verebilir misiniz?

Bu ürün grubu, tekstil kompansatörlerinde önemli bir yer kaplıyor. Özellikle kazan çıkışlarında, egzoz kanallarında sıkça kullanılan ürünler, kuru ve orta sıcaklık alanlarındaki boru ve kanal sistemlerinin termal genleşmesini ve eksen kaçıklıklarından kaynaklanan ekstra hareketleri kompanse etme özelliğine sahip. Aynı zamanda çok yönlü hareketleri de eş zamanlı kompanse ediyor. Ürünün eksenel harekette ulaştığı maksimum mesafe 200 milimetre. Aynı şekilde lateral hareket mesafesi de 80 milimetre azami esneklik performansına sahiptir. Çalışma basıncı da -0,14 bar ile +0,14 bar aralığında bulunuyor. Ürün, ESA Standardına uygun, EN 10204-2.2 Malzeme Uyumluluğu onayına da sahip. Ayrıca çelik dizaynla birlikte sanayide 1000 – 1200 °C sıcaklıklara kadar çözümlere ulaşıyoruz.

US TYPE^® hakkında bilgi verebilir misiniz?

Metal kompansatör grubu US Type’tır. Genellikle dizel motorların egzoz çıkış hatlarında çok ciddi eksenel ve lateral hareketler görmekteyiz. Düşük basınç ve yüksek sıcaklık söz konusudur. Bu hareketleri kompanse edebilmek için ve o sıcaklıktaki basınç değerlerine erişebilmek için bu tip metal kompansatörler kullanıyoruz. 900 °C değerine kadar operasyonel sıcaklık kapsamına haiz bir üründür. 3.5 bar maksimum basıncı da karşılayabilir.  Yüksek eksenel ve lateral hareketlere uygundur. Çift körüklü bir kompansatördür. Bu yapısıyla hem eksenel hareketlerde büyük uzamaları hem de lateral hareketleri kompanse edebilme özelliği ile oldukça yaygın kullanılan bir ürünümüzdür. EJMA 9, EN 14917, EN 13480, EN13445-3, ASME B31.3 standartlarına uygundur. 

Ahmet Onur DİNÇER kimdir?
EagleBurgmann’da dördüncü yılım. Satış mühendisi olarak göreve başladım daha sonra da EagleBurgmann kompansatör ürün grubunda takım lideri olarak görev yapmaya başladım.

Boru hatlarındaki ısıl genleşme ve büzülmeye bağlı hareketler ile, titreşim ve dilatasyon hareketlerinin absorbe edilmesi, endüstriyel borulama ya da HVAC uygulamalarında temel bir zorunluluktur. Daha öncelerde mühendislerin en basit çözümü sadece L, Z ve omega şeklindeki boru uygulamaları ve sonrasında da salmastralı tip kayar yataklar idi. Teknik ve mühendisliğin gelişmesi ile bu uygulamalar yerini bugünkü kompansatör adı verilen ürünlere bıraktı. 

Kompansatörün tanımı

Boru hatlarındaki ısıl genleşme ve titreşim sorunlarını çözmek için kullanılan, ondülasyonu metal, kauçuk, teflon ve kumaş gibi malzemelerden oluşan esnek bağlantı elemanlarıdır.

Kompansatör üretiminde kullanılan malzemeler

Kompansatör üretiminde ağırlıklı olarak aşağıdaki malzemeler kullanılmakla birlikte ileri mühendislik hesaplarından biri olan EJMA Kod ve Standartları ve kullanım yerinin fiziksel şartlarına göre gerekli seçim ve dizayn yapılır. 

1. Paslanmaz Çelik
2. Karbon Çelik (HII, 16Mo3 vb)
3. Kauçuk-EPDM, NBR, NEOPREN, SBR vb.
4. Kumaş-Fabric 
5. Teflon

Kompansatörün absorbe edebileceği hareketler

Kompansatörler, hem eksenel hem yanal hem de açısal hareketleri absorbe edebilecek şekilde dizayn edilebilirler. Hatta gene EJMA kod ve standartlarına göre aşağıdaki bir tanımlama ile çok ileri seviyelerde dizaynlar yapılabilir. 

EJMA kompansatörün ömrünü, “cycle” olarak adlandırılan bir değere göre belirler.

“Cycle”, bir kompansatörün absorbe edeceği hareketlerin bütünü için elde edilen bir değerdir. Örnek ile açıklamak gerekirse: 

Bir kompansatör eksenel +- 10mm, yanal + – 5mm, açısal 1ͦ ͦ hareketlerine maruz kalıyorsa, cycle hesabı programa bütün bu değerler girilerek belirlenir. Bazı uygulamalarda, bu hareketler ayrı ayrı girilerek üç ayrı hesap belirleniyor. Bu yaklaşım şekli, ancak dizayn yaptıran firma ya da müşterinin, bu hareketlere ayrı ayrı zamanlarda maruz kalınacağı belirtildiği zaman mümkündür. Aksi halde körük eksenel hareket için örneğin 5000 cycle, yanal için 1000 cycle, açısal için 500 cycle çalışabilir, izlenimi doğacaktır. Ancak hareketlerin hepsi programa işlendiğinde halbuki 20-30 cycle çalışacağı belirlenir. Bunun için kompansatör üretiminde teknik verilerin ve çalışma şeklinin öğrenilmesi önem arz etmektedir. 

Kompansatör montaj şekilleri 

Müşteri ve uygulamacının talebine bağlı olarak kompansatörler aşağıdaki gibi hat üzerine bağlanabilir.

1. Flanşlı Bağlantı
2. Kaynak Boyunlu Bağlantı
3. Dişli Bağlantı
4. Yivli Bağlantı 

Kompansatör tipleri 

1. Eksenel Tek ve Çift Körüklü (Universal Eksenel olarak adlandırılır)
2. Yanal Tek ve Çift Körüklü (Universal Yanal olarak adlandırılır)
3. Dıştan Basınçlı, İçten Kılavuzlu (Yüksek genleşme istenen ve basınç dayanımının arttırılması hedeflenen yerler)
4. Deprem-Dilatasyon Kompansatörleri (İki bina arasında meydana gelebilecek çökme, kalkma ve/veya deprem anında oluşabilecek eksenel, yanal, açısal, küresel hareketlerin absorbe edilmesi gereken yerlerde)
5. Titreşim Tutucu Metal veya Kauçuk Kompansatörler (Özellikle pompa emiş ve basma hatlarında titreşimin hat üzerine aktarılmasını önlemek için kullanılır.)
6. Lens Tipi Kompansatörler (Hareket tipine bağlı olarak hem EJMA hem de ASME Section II-D hesaplarının kullanıldığı özel kompansatörlerdir. Ağırlıklı olarak termik santraller ve çelik endüstrisi gibi tesislerde tercih edilir. Dizayn şartlarının dikkatli şekilde üreticiye aktarılması çok önemlidir.)
7. Kumaş Tip Kompansatörler (Ağırlıklı olarak termik santraller ve çelik endüstrisi gibi tesislerde tercih edilir. Çalışma şartlarının, fiziksel koşulların üreticiye aktarılması çok önemlidir.)

Kompansatör montaj bilgileri 

Kompansatörler yapıları gereği hat üzerine sabit mesnet, kayar mesnet gibi boru hattı elemanlarının düzgün seçilerek ve hatta ilgili firmalardan destek alınarak montajlanması gerekmektedir. Bu sebeple üretici ve tercih edilen askı, destek elemanları firmalarından destek alınması gerekmektedir. Böylelikle hat üzerinde meydana gelebilecek flambaj gibi plastik dönüşümlerin önüne geçilmesi sağlanır. 

Kompansatörler eğer, gereken mühendislik çalışmalarının bir ürünü olarak hat üzerinde kullanılırsa, uzun süre hiçbir sorun çıkarmadan servis yapabilir. Temel hedef, doğru ürünü, doğru hat üzerinde kullanmaktır. Bu sebeple üretici ile irtibata geçmek ve doğru ürünü belirlemek ve mühendislik desteği alınması faydalı olacaktır. 

Ali Korhan Közer, Politeknik Pazarlama Yöneticisi

Kompansatör, akışkan transferlerinde ve boru hatlarında iki temel görevi yerine getiren elemanlardır: Genleşme veya büzülmeyi önlemek ve tahribat yaratması muhtemel olan titreşimlerin etkisini sınırlamak (absorve etmek).

Boru hatları, sıcaklık değişimi gibi dış faktörlere bağlı olarak genleşme veya büzülme eğilimi gösterebilirler. Yine ortamdaki titreşimler de çalışma ortamını kesintiye uğratabilecek etkenlerdendir. Bu noktada kompansatörler devreye girer, genleşme veya büzülmeyi önler, titreşime bağlı etkileri absorve eder.

Kompansatörler, sistemlerdeki titreşim ve hareketi emmek görevi görürler. Bu hareketler başlıca üç şekildedir:

1. Eksenl hareketler
2. Yanal hareketler
3. Açısal hareketler

Kompansatör imalatından genel olarak tercih edilen malzeme paslanmaz çeliktir. Kompansatörülerin ana yapısını oluşturan ve Ondülasyon adı verilen kısım paslanmaz çelikten üretilmektedir.

Kompansatörler bağlantı şekillerine göre üç farklı başlık altında toplanmaktadır:

1. Flanşlı bağlantı
2. Kaynaklamayla bağlantı
3. Dişli bağlantı

Genellikle flanşlar vasıtasıyla sisteme monte edilen kompansatörler, conta ya da salmastra gerektirmezler.

Pek çok farklı kullanım alanı olan kompansatörler, pompa sistemlerinde de sıklıkla kullanılırlar.

Doğru seçim ve montajla kompansatörler, uzun süre görevini aksatmadan yerine getirebilir. Seçim ve montajdaki özen ve isabet bakım gerekliliğini de ortadan kaldırabilir.